Blog | Viễn thông , 20-02-2025 16:27
Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì đang diễn ra phía sau mỗi lần truy cập Internet, gửi email hay thực hiện một giao dịch trực tuyến? Tất cả những hoạt động đó đều diễn ra trong không gian mạng - một thế giới số kết nối con người, thiết bị và dữ liệu trên toàn cầu. Vậy không gian mạng thực chất là gì, cách vận hành ra sao và tại sao lại có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi lĩnh vực của cuộc sống hiện đại? Hãy cùng FPT Telecom đi tìm câu trả lời trong bài viết sau.
Dưới đây là ba thông tin quan trọng giúp bạn hiểu rõ hơn về không gian mạng, từ khái niệm không gian mạng, thành phần đến đặc điểm riêng của không gian mạng Việt Nam:
Theo Khoản 3, Điều 2 của Luật An ninh mạng 2018, không gian mạng là hệ thống kết nối các nền tảng công nghệ thông tin, bao gồm mạng Internet, mạng viễn thông, mạng máy tính, hệ thống thông tin và các cơ sở dữ liệu. Đây là môi trường nơi con người có thể thực hiện các hoạt động giao tiếp, trao đổi thông tin, kinh doanh và giải trí mà không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý hay thời gian.
Khác với không gian vật lý ba chiều trong thế giới thực, không gian mạng được xem là một không gian ảo, nơi mọi hoạt động số hóa diễn ra mà không cần đến sự tương tác trực tiếp giữa con người với nhau.
Không gian mạng là một môi trường ảo, nơi các hoạt động giao tiếp, kinh doanh và giải trí diễn ra trực tuyến
Không gian mạng rất rộng lớn và bao gồm nhiều nền tảng, dịch vụ khác nhau, có thể chia thành các nhóm chính như:
- Trình duyệt web: Các công cụ giúp truy cập Internet như Google Chrome, Mozilla Firefox, Safari,…
- Trang tin tức trực tuyến: Các nền tảng cung cấp thông tin thời sự, giải trí như VnExpress, Zing News, VTC News,…
- Mạng xã hội: Những nền tảng kết nối người dùng như Facebook, Twitter, Instagram, YouTube,…
- Dịch vụ trực tuyến: Các hệ thống hỗ trợ giao dịch, mua sắm, học tập, giải trí như chuyển tiền điện tử, tuyển dụng việc làm, thương mại điện tử, nghe nhạc trực tuyến,…
Sự phát triển của không gian mạng giúp con người dễ dàng kết nối, tìm kiếm thông tin và thực hiện các hoạt động kinh doanh, học tập trực tuyến,...
Không gian mạng tại Việt Nam có hai đặc điểm nổi bật, cụ thể:
Về mặt kỹ thuật, không gian mạng được xây dựng trên 3 lớp chính:
- Hạ tầng truyền dẫn: Bao gồm các thiết bị phần cứng như máy chủ, hệ thống mạng, trung tâm dữ liệu…
- Dịch vụ lõi: Tập hợp các giao thức, phần mềm hệ thống, nền tảng công nghệ giúp truyền tải, xử lý và bảo mật thông tin.
- Hệ thống ứng dụng: Các phần mềm, cơ sở dữ liệu phục vụ nhu cầu lưu trữ, trao đổi và khai thác thông tin.
Về mặt xã hội, không gian mạng không chỉ là một hệ thống công nghệ mà còn là môi trường giao tiếp và tương tác trực tuyến với 6 yếu tố quan trọng:
- Chính sách, pháp luật về an toàn thông tin
- Trình độ công nghệ và cơ sở hạ tầng
- Nội dung số và dữ liệu trực tuyến
- Đội ngũ nhân lực chuyên môn trong lĩnh vực công nghệ
- Cách tổ chức và quản lý các nền tảng mạng
- Ý thức và hành vi của người dùng khi tham gia không gian mạng
Không gian mạng tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, tạo ra nhiều cơ hội cho các hoạt động kinh tế, giáo dục và giải trí trực tuyến
Không gian mạng đã thay đổi cách con người sống, học tập, làm việc và giải trí. Nhờ sự phát triển không ngừng của công nghệ, chúng ta có thể kết nối dễ dàng hơn, tiếp cận tri thức nhanh chóng và tận dụng nhiều cơ hội mới, trong đó 4 lợi ích quan trọng mà không gian mạng mang lại bao gồm:
Không gian mạng đã xóa bỏ mọi rào cản về địa lý, giúp con người kết nối với nhau dễ dàng hơn bao giờ hết. Nhờ các nền tảng mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin và gọi video, việc giữ liên lạc với bạn bè, người thân dù cách xa nửa vòng trái đất trở nên thuận tiện hơn. Bên cạnh đó, môi trường trực tuyến còn tạo ra những cộng đồng đa dạng, nơi mọi người có thể giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.
Không gian mạng giúp con người dễ dàng tiếp cận với nhiều nền văn hóa khác nhau, mở rộng hiểu biết và xây dựng các mối quan hệ quốc tế
Internet hoạt động như một thư viện khổng lồ, cung cấp vô số tài nguyên từ khoa học, công nghệ đến kinh tế, xã hội. Chỉ với vài thao tác tìm kiếm, người dùng có thể tiếp cận hàng triệu bài viết, nghiên cứu, khóa học trực tuyến mà trước đây chỉ có trong sách vở hoặc giảng đường.
Đối với học sinh, sinh viên, không gian mạng giúp việc tra cứu tài liệu, học tập trở nên linh hoạt, dễ dàng hơn. Tương tự, những người đi làm có thể cập nhật xu hướng mới, nâng cao trình độ chuyên môn thông qua các khóa đào tạo trực tuyến.
Nhờ có không gian mạng, việc học tập suốt đời trở nên khả thi hơn trong thời đại số
Không gian mạng mở ra nhiều cơ hội cho nền kinh tế, từ thương mại điện tử đến dịch vụ tài chính và việc làm trực tuyến.
- Thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành, tiếp cận khách hàng nhanh chóng.
- Mô hình làm việc từ xa trở nên phổ biến, mang lại sự linh hoạt cho người lao động và doanh nghiệp.
- Hệ thống thanh toán điện tử, ngân hàng trực tuyến, ví điện tử giúp giao dịch diễn ra nhanh chóng, an toàn hơn.
- Các hội nghị, diễn đàn kinh tế quốc tế được tổ chức trực tuyến, tạo điều kiện kết nối doanh nghiệp và nhà đầu tư.
- Phát triển nền kinh tế số, mở ra nhiều cơ hội khởi nghiệp trong các lĩnh vực công nghệ, nội dung số, dịch vụ trực tuyến.
Không gian mạng đã tạo ra những bước chuyển đổi mạnh mẽ trong lĩnh vực kinh tế, mở ra nhiều cơ hội kinh doanh mới
Không gian mạng không chỉ phục vụ cho công việc và học tập mà còn mang đến vô số lựa chọn giải trí, từ xem phim, nghe nhạc, chơi game đến đọc sách,... Ngoài mục đích kết nối, mạng xã hội cũng trở thành nơi cập nhật tin tức, theo dõi vlog, livestream hoặc khám phá những nội dung sáng tạo như podcast, video ngắn, giúp con người thư giãn và giải tỏa căng thẳng hiệu quả sau những giờ làm việc mệt mỏi.
Không gian mạng ngày càng trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hiện đại, đáp ứng nhu cầu giải trí của mọi đối tượng
Bên cạnh những lợi ích to lớn, không gian mạng cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng lưu ý liên quan đến an ninh, thông tin sai lệch và tội phạm mạng:
Cùng với sự mở rộng của các dịch vụ trực tuyến, các cuộc tấn công mạng ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp hơn. Tin tặc có thể khai thác lỗ hổng bảo mật để đánh cắp dữ liệu cá nhân, tấn công hệ thống doanh nghiệp hoặc thậm chí gây ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng quan trọng. Hình thức phổ biến có thể kể đến như tấn công ransomware (mã độc tống tiền), đánh cắp tài khoản ngân hàng hoặc giả mạo email để lừa đảo người dùng.
Ví dụ: Năm 2023, một loạt cuộc tấn công bằng ransomware đã xảy ra trên toàn cầu, trong đó có vụ tấn công vào hệ thống y tế tại Mỹ, làm gián đoạn dịch vụ khám chữa bệnh và gây thiệt hại hàng triệu USD.
Các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi và phức tạp, nhằm vào các hệ thống thông tin, dữ liệu cá nhân và cơ sở hạ tầng quan trọng
Mạng xã hội là nơi thông tin được chia sẻ với tốc độ chóng mặt nhưng không phải lúc nào nội dung cũng chính xác. Tin giả, tin đồn thất thiệt có thể gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến quyết định của người dân và thậm chí tác động đến nền kinh tế, chính trị. Một số nội dung sai lệch có thể bao gồm thông tin về sức khỏe, tài chính hoặc các sự kiện xã hội.
Ví dụ: Trong đại dịch COVID-19, nhiều tin tức giả mạo về phương pháp chữa bệnh, tác dụng của vaccine đã lan truyền trên mạng xã hội, khiến không ít người hoang mang và không muốn tiêm vaccine. Tại một số quốc gia như Mỹ, thông tin giả còn bị lợi dụng để thao túng thị trường chứng khoán hoặc gây ảnh hưởng đến bầu cử.
Tin tức giả mạo, tin đồn thất thiệt lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến quyết định của người dân
Sự bùng nổ của không gian mạng cũng kéo theo sự gia tăng của các hành vi phạm tội trên môi trường số. Từ lừa đảo tài chính, chiếm đoạt tài khoản cá nhân đến tấn công hệ thống doanh nghiệp, các hình thức tội phạm mạng ngày càng đa dạng và tinh vi hơn. Đặc biệt, với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), Deepfake và các công cụ tấn công mạng, tội phạm có thể dễ dàng thực hiện các hành vi gian lận mà nạn nhân khó phát hiện.
Ví dụ: Gần đây, nhiều vụ lừa đảo trực tuyến đã xuất hiện tại Việt Nam, trong đó phổ biến có việc kẻ xấu sử dụng thông tin cá nhân đánh cắp được để giả mạo danh tính, gọi điện lừa tiền người thân của nạn nhân.
Sự phát triển của không gian mạng mang đến nhiều tác động tích cực nhưng kéo theo đó là nguy cơ tăng tội phạm trên không gian mạng
Để tận dụng tối đa lợi ích từ không gian mạng, mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức và áp dụng các giải pháp sử dụng mạng an toàn, hiệu quả sau:
Để bảo vệ an toàn khi sử dụng hệ thống mạng, khuyến cáo người dùng nên sử dụng các biện pháp bảo mật nâng cao.
Tính năng bảo mật F-Safe của FPT Telecom giúp đảm bảo an toàn mạng
F-Safe là tính năng bảo mật mới của Internet FPT, được phát triển bởi FPT Telecom và Tập đoàn bảo mật F-Secure từ Phần Lan. Tích hợp trực tiếp vào modem Wi-Fi, F-Safe tự động bảo vệ mọi thiết bị kết nối trong mạng gia đình khỏi virus, mã độc và các mối đe dọa trực tuyến mà không cần cài đặt thêm phần mềm. Ngoài ra, F-Safe cho phép người dùng quản lý nội dung truy cập, giới hạn thời gian online, đặc biệt hữu ích cho các gia đình có trẻ em, tạo môi trường mạng an toàn và lành mạnh - Đăng ký ngay.
Bạn cũng có thể cài đặt phần mềm diệt virus, tường lửa và cập nhật hệ điều hành thường xuyên để bảo vệ thiết bị khỏi các mối đe dọa từ phần mềm độc hại. Ngoài ra, người dùng cũng cần tránh tải xuống ứng dụng từ nguồn không đáng tin cậy và kiểm tra kỹ các quyền truy cập trước khi cài đặt phần mềm trên thiết bị cá nhân.
Việc thường xuyên cập nhật kiến thức về an toàn thông tin, kỹ năng nhận diện tin giả, lừa đảo trực tuyến hay tấn công mạng sẽ giúp hạn chế rủi ro. Đồng thời, người dùng cần có thái độ sử dụng mạng có trách nhiệm, không chia sẻ thông tin chưa được kiểm chứng và tránh tiếp tay cho các hành vi tiêu cực trên không gian mạng.
Mỗi quốc gia đều có những quy định cụ thể nhằm đảm bảo an toàn không gian mạng và bảo vệ quyền lợi của công dân khi tham gia môi trường số. Người dùng nên tìm hiểu các điều luật liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư và chế tài xử lý vi phạm trên mạng để tránh vi phạm pháp luật, đồng thời nâng cao ý thức về quyền lợi và trách nhiệm của mình.
Nắm vững các quy định pháp luật giúp người dùng sử dụng Internet đúng cách và tránh vi phạm các điều khoản về an ninh mạng
Bảo vệ dữ liệu cá nhân là yếu tố quan trọng để tránh bị lợi dụng hoặc trở thành nạn nhân của tội phạm mạng. Một số biện pháp cần thực hiện bao gồm sử dụng mật khẩu mạnh, kích hoạt xác thực hai lớp (2FA) cho tài khoản quan trọng, hạn chế chia sẻ thông tin nhạy cảm trên mạng xã hội và thường xuyên kiểm tra quyền riêng tư trên các nền tảng trực tuyến.
Chất lượng kết nối Internet ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm trực tuyến và mức độ an toàn của người dùng. Việc lựa chọn các nhà mạng uy tín không chỉ đảm bảo tốc độ ổn định mà còn giúp giảm thiểu nguy cơ bị tấn công từ các lỗ hổng bảo mật. Đặc biệt, bạn nên lựa chọn các nhà mạng cung cấp các giải pháp Internet với hệ thống bảo mật cao như FPT Telecom, giúp người dùng yên tâm khi truy cập mạng và thực hiện các giao dịch trực tuyến.
Chọn nhà cung cấp dịch vụ Internet đáng tin cậy giúp đảm bảo kết nối ổn định và giảm thiểu nguy cơ mất an toàn thông tin
Lừa đảo qua mạng ngày càng tinh vi với nhiều chiêu trò như giả danh cơ quan chức năng, lừa đảo đầu tư tài chính hay chiếm đoạt tài khoản cá nhân. Để tránh trở thành nạn nhân, người dùng cần cẩn trọng khi nhận email, tin nhắn lạ, không cung cấp thông tin cá nhân cho những nguồn không rõ ràng và xác minh kỹ trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào trên mạng.
Luôn kiểm tra nguồn tin, tránh chia sẻ thông tin cá nhân và cảnh giác với các hình thức lừa đảo trực tuyến
Không gian mạng mang đến nhiều lợi ích thiết thực trong cuộc sống, từ kết nối toàn cầu, tiếp cận tri thức đến thúc đẩy kinh tế và giải trí. Tuy nhiên, song song với đó là những rủi ro như tấn công an ninh mạng, tin giả lan tràn hay tội phạm mạng ngày càng tinh vi. Để tận dụng tối đa lợi ích từ không gian, mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức, tuân thủ các quy định pháp luật, bảo vệ thông tin cá nhân và sử dụng Internet từ nhà mạng uy tín.
Nếu cần hỗ trợ hoặc đang tìm hiểu về các dịch vụ Internet an toàn hiện nay, hãy truy cập fpt.vn hoặc liên hệ FPT Telecom qua hotline 1900 6600 để được tư vấn chi tiết.
